Ne zaman tek tanrılı dinler konusu geçse aklıma hemen Orta 1. sınıftaki ''Diğer peygamberler ve kutsal kitapları'' konusu ve ''İncil Hz. İsa'ya, Tevrat Hz. Musa'ya, Zebur Hz. Davut'a indirilmiştir,'' sıralamasıyla adeta bir tekerleme gibi ezberlediğimiz yanıt gelir. 10 emir dahilinde Tanrı Yehova tarafından Musa'ya bildirilen ve İsrailoğullarının Mısır'dan çıkışıyla bağlantılı biçimde doğan Musevilik tek tanrılı dinlerin ilki olarak geçiyor.
Uzun bir süredir içini görmek için sabırsızlandığım sinagogtayım nihayet. Kent sakinleri tarafından ''Yahudi Havrası'' olarak bilinen ve günümüzde ''Mekor Hayim Sinagogu'' olarak isimlendirilen sinagog 1890'da inşa edilmiş. Günümüze kadar gayet sağlam ve bakımlı bir şekilde korunmuş gerçekten de. Sinagogun eski adlarından biri Yashan Sinagogu ve yaklaşık 200 yıldır ayakta. Büyük Hamam Sokak’a önce köşk olarak inşa edilen bina, daha sonra sinagoga dönüştürülmüş. II. Dünya Savaşı yıllarında askeri ihtiyaçlar için kullanıma açıldıktan sonra da 1945 yılı Eylül ayında Yahudi cemaatine iade edilip aynı yılın Roş Aşana Bayramında (İbrani takviminde yılbaşı) sinagog olarak hizmete girmiş.
Daha sonra 1964'de bir restorasyondan geçiyor sinagog. On yıl kadar daha kullanılsa da kentteki Yahudi nüfusu yıllar içinde giderek azaldığından 30 yıl boyunca gerektiği şekilde ibadet yapılamıyor. 2003'te bakım ve onarıma alınan bina 29 Ekim 2005'te, yani bir Cumhuriyet Bayramı günü İstanbul ve yurt dışında yaşayan Çanakkale kökenli eski Yahudilerin de katılımıyla gerçekleşen bir dini törenle tekrar ibadete açılıyor.
Sinagog oldukça düzenli ve içeride ulvi bir hava var kesinlikle
Altı köşeli bir yıldızı andıran soldaki işaretin Holokost katliamı içerikli filmlerden, Yahudileri işaretlemek için kullanıldığını bilsem de taşıdığı anlamı bilmiyordum. Allah'ın bizi 6 yönden (Kuzey, Güney, Doğu, Batı, Aşağı, Yukarı) koruduğunu sembolize eden bu işaret Magen Davud (Davud'un Kalkanı) veya Davud'un Yıldızı anlamına da geliyor ve M.Ö. 1000'lerden beri Yahudi Yıldızı olarak biliniyor. İsmi, ondan daha eski bir sembol olan Menora ile birlikte zikrediliyor.
Daimi ışığı sembolize eden ve ''Yedi Kollu Şamdan'' anlamına gelen Menora, görüldüğü üzere sinogogun pek çok yerinde. Eski İbranicede lamba standı olarak adı geçen Menora, Hz. Musa tarafından vahşi doğada ve Kudüs Tapınağı'ndaki portatif sığınağında (yakıt olarak saf zeytinyağı ile kullanılan) ''Yedi Lamba'' şeklinde tanımlanmış.
Sinagogun beyaz kapıdan girilen dua ve ibadet salonunun tam karşısı ve arka kısmı.
Sinagogda pencere önleri gibi uygun yerlere çerçeve içine alınarak konmuş, İbranice ya da İbranice/Türkçe bilgiler bulunuyor. İçlerinde ''tefilin takılması'' ile açıklamalar yazan bir tanesi vardı ki çok fazla ilgimi çekti. Musevilikte başa takılan ''kipa'' adlı başlığı biliyordum; ancak tefilin takma geleneğinden hiç haberim yoktu.
(Görsel Kaynak: Pinterest)
Tefilin, içinde Tevrat'tan ayetler bulunan parşömenler içeren ve yassı deri şeritleri olan, siyah renkte iki küçük kübik kutunun adı. Parşömenlerin üzerinde el yazması olarak Tora'dan dört ayrı bölüm içeren dörder rulo bulunuyor. Hafta içi sabah namazlarında (Evet 'namazlarında'. Bizim dinimizle benzer özellikleri çok) 13 yaşını tamamlamış yetişkin erkek Yahudiler tarafından takılsa da, bazı muhafazakâr (Masorti) topluluklar hem erkek hem kadınlar tarafından takılmasına izin veriyor. Bayram ve şabat günleri dışında, bir tanesi başın iki göz arasındaki üst kısmına, diğeri sol kola, tam kalbin hizasına dua ile takılıyor.
Sinagog, dışarıdan bakıldığında oldukça eski bir yapı olmasına rağmen dikkatleri üzerine çeken özgün ve hoş bir görüntü sergiliyor. Hâlâ ayakta dikilebilmesini en çok da Penso ailesinin emeklerine borçlu. ''Mekor Hayim'' isminin anlamı mı? "Hayat Kaynağı".
Mekor Hayim Musevi Sinagogu Vakfı tarafından yaşatılmakta olan sinagog hafta içi günlerde ziyarete açık. Kentte eskiden yaşamış olan Musevilerin her yıl Ekim ayında, özellikle de 29 Ekim Cumhuriyet Bayramı haftasında tercih edilmekte olan sonbahar buluşmalarında hahambaşının da bizzat katılımıyla ibadet ve dualar gerçekleştiriliyor.
Sinagogun yer aldığı sokağın adı ''Yeni Havra Sokak'', arkasındaki sokak ise ''Eski Havra Sokak” olarak geçiyor. Eski Havra Sokak'a giriş Aynalı Çarşı'nın İnönü Caddesi'ne bakan arka kapısıyla karşı karşıya. Şehre gelip de Aynalı Çarşı'yı görmeden gitmek istemeyenler için özellikle, oldukça yakın bir noktada.