2024/01/27

Bernini ve Proserpina'nın Kaçırılışı 💫

Michelangelo ve görkemli eseri Sistine Şapeli'nden sonra, yine muhteşem bir sanatçıdan, bir dahi olarak gösterilen İtalyan heykeltıraş Gian Lorenzo Bernini'den ve hayran kaldığım olağanüstü bir eserinden bahsedeceğim bu yazıda.  

Bernini, 17. yüzyılda Roma'da yaşamış şehir plancısı bir mimar, ressam, set tasarımcısı ve oyun yazarı aynı zamanda. Mimarlık dünyasında öne çıkan bir figür olmasına rağmen, heykeltıraşlıkta Barok heykel tarzını yaratmasıyla ün kazanan, zamanının önde gelen heykeltıraşlarından. Çalışmalarıyla büyük bir başarı elde etti ve ölümünden sonra bir asırdan fazla bir süre boyunca Avrupa sahnesine hakim oldu. Bernini'nin çağdaşları ve gelecek nesiller üzerindeki etkisi de çok büyüktü. Bugün Roma'da tüm dünyadan ziyaretçi çeken eserlerin dörtte üçünün ona ait olduğu söyleniyor.

Romalı şair Ovid tarafından M.S. 8 yılında tamamlanan ve 15 kitaptan oluşan öyküsel şiir türünde bir edebiyat eseri olan Metamorfozlar'dan etkilenen Bernini, bu eserinde Yeraltı Tanrısı Hades'in (Roma mitolojisinde Pluto) Tanrıça Persephone'yi (Roma mitolojisinde Proserpina) kaçırış anını betimlemiş. Çünkü o Persephone'ye âşık. Onu kaçırıp, kral olarak hüküm sürdüğü yeraltı dünyasına götürmek istiyor ve götürüyor da.


Barok tarzı bu şaheserde Pluto muhteşem bir taç ve asayla gösterilirken, üç başlı köpek Cerberus kimse müdahale etmesin diye geride kalıyor. Pluto, kaçmaya çalışırken Proserpina'yı belinden ve kalçasından yakalamış durumda. Proserpina ise çaresiz bir teslimiyetle Pluto'nun başını itiyor. 

Bernini'nin ortalama dört yüzyıl önce yarattığı bu çalışmasında izleyiciyi esere tanık olmaya ve tamamen kendini kaptırmaya davet ettiği söyleniyor. On bir çocuğundan sonuncusu olan bilim adamı ve yazar oğlu Domenico Bernini, bu eserde Pluto'nun parmaklarının Proserpina'nın etine baskı yapmasındaki ayrıntıların, sert ve soğuk mermerin, şiddetin aksine yumuşak ve narin görünmesi nedeniyle olağanüstü bir yanılsama yarattığını gösterdiğini, bunun "şefkat ve zulmün inanılmaz bir karşıtlığı" olduğunu söylemiş. Sanat tarihçisi Daniele Pinton ise eserin "bir figürü değil, bir olayı tasvir etmesi" açısından Bernini'nin heykelinin karakteristik özelliği olduğuna dikkat çekiyor. 

Bernini zamanda bir anı dondurmaya çalışıyor ve aksiyon dramın tam ortasında durduruluyor. Bir başka detay da; çalışmalarını genellikle geniş bir alanda, dairesel bir tarzda gösterilmek amacıyla yaratıyor, böylece insanların eserinin etrafında dolaşıp çeşitli perspektiflerden inceleyebilmelerini sağlıyormuş. Bu farklı tarz, o dönem için son derece büyük bir değişim, yepyeni bir soluk getirmiş elbette. 

Barok bir şaheser olarak tanımlanan bu çalışma artık paslanmaz çelik bir heykeli benzer şekilde yeniden yaratan Amerikalı heykeltıraş ve ressam Jeffrey Koons gibi çağdaş sanatçılar tarafından referans olarak kullanılıyor. 

 23 yaşındaki biri bunu çekiç ve keskiden başka bir şey kullanmadan yaptı. Mermere ten yumuşaklığı verdi. 

 "Mermerin ellerinde balmumu gibi şekil aldığı ve hamur kadar yumuşak olabileceği" ile övünmeyi severdi. Ve haklıydı. Bu adam Gian Lorenzo Bernini'ydi (Proserpina'nın Kaçırılması, 1621-1622). 

 Heykelin bulunduğu yer - Galleria Borghese, Roma 


 Videos by Stefania Bendato