Homeros'un İlyadasıyla birlikte öyküsü sanat ve edebiyatta çokça geçen anlatının kahramanı tahta at olsa da, gerçek bir ''at'' değildir. Yalnızca Truva savaşının akışını değiştirmiş bir hile aracıdır. Rivayetlere göre Athena’nın emriyle İda Dağı'ndan kesilmiş sedir veya köknar ağaçlarından yapılmıştır.
Akhalar savaştan geri çekilir gibi yapıp, içine en cesur askerlerini gizledikleri bu devasa atı Athena’ya armağan gibi gösterip Truvalılara sunarlar. Armağanı sevinçle kabul eden Truvalılar kutlamalara başlarlar. Ancak, Akhalı askerler gece olunca atın içinden çıkıp şehrin kapılarını açarlar ve Troya’nın hile ile istilasını gerçekleştirirler.
Homeros'un destanındaki bu detaylardan insanlar o kadar etkilenmiş ki binlerce yıldır sanatın pek çok dalında halen işleniyor. Son yüzyılda özellikle sinemada. Bu at da, 2004 yılı Warner Bross yapımı olan Brad Pitt'in (Akhilleus) başrolde olduğu ''TROY'' adlı filmde kullanılan atın orijinali. 15 Eylül 2004'ten beri şehrin kordondaki en merkezi yerinde, Valilik Binası önünde sergileniyor.
Çanakkale İli, Tevfikiye Köyü’nün batısındaki Hisarlık adı verilen tepede bulunan Troya Antik Kenti ve orada bulunan tahta at. Projesi 1973 yılında Kültür Bakanlığı tarafından görevlendirilen Mimar Kadir İzzet Senemoğlu tarafından çizilen ve 1974'te bitirilen atın tahtaları Kazdağları'ndan özenle seçilerek getirilmiş.
Troya Antik Kenti'nde asılı olan tabelalardan birinde Troia Atı ile ilgili en güncel bilgiler
6 Mart 2021 tarihinden itibaren artık Candaş, Erbay ve Ülkem isimli atlarla görev yapan atlı jandarma timleri, Troya Antik Kenti ve Troya Müzesi'ne gelen yerli ve yabancı turistlerin güvenliği için destekte bulunuyor. Atların birlikteliğine bakar mısınız? (Foto: AA)
Seramik ile doğrudan bağlantısı olan kentte seramik üretiminin bir göstergesi olarak 2017 yılından itibaren Cumhuriyet Meydanı'nda boy göstermekte olan ve yapımı iki yıl süren bir de büyük At Başlı Testi heykeli var. Bu sembolik atın boynunun altında çiçekle doldurulmuş iki büyük çelenk görülür. Gövdesinin iki yanında lale benzeri içi boş çıkıntılar mevcut. Kuşun göğsündeki ise ayna.
Dönüşte uğradığım Çanakkale Seramik Müzesi'nde arayıp bulduğum aynı formda ve renkte yapılmış at başlı testi. Kentin simgeleri arasında bulunan ve kültürel tarihinde yeri olan ayakları yüksek, gövdesi şişman, boynu uzun ve at başı ağızlı bu testi dışarıdan gelen konuklara armağan olarak takdim edilirmiş. Kanatları boynunda, gemi ön ayaklarında görünüyor. Kulp atın kuyruğu gibi verilmiş. Gövdenin iki yanında laleye benzeyen içi boş çıkıntılar var.
Derken efendim, at başlı testilerdeki atın Troya Savaşı’nda geçen ve hile amaçlı kullanılan tahta at’ı sembolize ettiği söylenmeye başlamış. Çanakkaleli çömlek ustaları 1700’den başlayıp yaklaşık 250 yıl kullanım için seramik imal etmişler. Sizce bu ustalar at başlı testileri yaparken gerçekten Troya Savaşı’nda hile amaçlı kullanılan tahta atı mı şekillendirdiler?
Bu sorunun yanıtı bence ''hayır''. Gerekçem basit ve tek. Eğer öyle olsaydı o atı tıpkı destanda olduğu gibi tahtadan yaparlardı, seramikten değil.
* * *
Kör bir ozan anlattı bunları,
Atların da ruhu vardı Troya önünde,
Ta Hades'ten duyulurdu kişnemeleri,
Atların da ruhu vardı Troya önünde,
Ta Hades'ten duyulurdu kişnemeleri,
. . .
Sonra Köroğlu kalktı, koştu Kır At'ı.
Her yanında çifte kanat
Bilmez yakını ırağı.
Kendini beğenmiş Tahta At'ı çıkardılar sonra,
Yayıldı ortalığa yanık sedre kokusu.
Her yanında çifte kanat
Bilmez yakını ırağı.
Kendini beğenmiş Tahta At'ı çıkardılar sonra,
Yayıldı ortalığa yanık sedre kokusu.
...
Anlatma bana atları!
Yüreğim kaldırmıyor düşündükçe vurulup
Vurulup yerlerde yattıklarını, anlatma,
Anlatma bana, görmedim Troya savaşını.
Yüreğim kaldırmıyor düşündükçe vurulup
Vurulup yerlerde yattıklarını, anlatma,
Anlatma bana, görmedim Troya savaşını.
Melih Cevdet ANDAY
* * *
Troy filminden kareler
Atın şehre girişi ve içerisinde saklı askerlerin çıkıp şehrin atla birlikte ateşe veriliş sahneleri