Vücudumuz kusursuz bir mekanizma ve sahip olduğumuz bu beş duyu sandığımızdan daha çok görevi yerine getiriyor. Anne karnındayken gelişen ilk duyumuz dokunma; iki ve üçüncü sırada tat alma ve koku duyularımız geliyor.
Bu yazıda konumuz gereği sadece tat ve koku alma duyularımızın önemine, neden gerekli olduklarına ve kaybı halinde neler olabileceğine değineceğim. Tuzlu, tatlı, acı ve ekşi dışında ''umami'' diye adlandırılan beşinci bir tat daha var bu arada. Nasıl bir tat olduğu sorulduğunda; mantar, soya sosu ve yosun örnek veriliyor.
Acı tat algımız, zehirli gıdaları ayırt etmek için yardımcı. Tatlı algımız, şeker kontrolü ve karbonhidrat dengesi için gerekli. Tuzlu ve ekşi tat algımız ise aminoasit ve minerallerin dengesi için elzem. Koku duyumuzun birincil özelliği çevresel tehditleri fark etmemizi sağlaması. Düzenli beslenmemiz için gerekli bir duyu.
Dilimiz ve burnumuz birlikte çalışıyorlar. Tat ve koku duyuları birleştiğinde de ortaya lezzet adını verdiğimiz duygu çıkıyor. İşte bu yüzden, koku duyumuzu kaybettiğimizde, tat alma duyumuz eksilip lezzet algısı bozuluyor. Buna en basit örnek; kış aylarında nezle-grip olduğumuzda yediğimiz hiçbir şeyin tadını tam olarak alamamamız.
Şimdi gelelim esas konumuza. Sizin de başınıza gelmiştir. Uçakta yediği yemeğin çok lezzetli olduğunu söyleyene rastladınız mı hiç? Cevap ''Hayır'' tabii. Tüm uçak menüleri nasibini almıştır bu görüşten. Cezbedici görüntüleriyle ağız sulandıran o yiyecek ve içeceklerin hiçbiri alıştığınız lezzette değildir çünkü. Fotoğrafta gördüğünüz menü, beş saate yakın bir yolculuğun çok aç olduğum bir zaman diliminde gelmişti. Normal şartlar altında silip süpüreceğim çeşitler mevcut; ama hiçbirinin yarısını bile bitiremedim. Bazıları olduğu gibi geri gitti.
Peki uçaktayken neden bunları yaşıyor, yolculuk esnasında gelen ikram ve yemeklerden neden memnun kalmıyoruz?
Çünkü yapılabilecek hiçbir şey yok!
Dünyanın en lezzetli yemeği de gelse durum değişmeyecek, yediklerinizin tadı size ''tuhaf'' gelecek.
Bunun nedeni; on bin metre yükselen bir uçakta hava basıncı ve nem oranının % 12'ye kadar düşmesi ve bu durumun tat alma duyumuzu % 30 azaltması. Kısacası; 30 bin feet’i aştıktan sonra hem damak hem koku duygumuz bozuluyor.
Bu durum nasıl mı tespit edilmiş? Uçak yolcularının yiyeceklerle ilgili şikayetleri o kadar artmış ki konuyla ilgili neden tespiti için yoğun araştırmalar yapılmak zorunda kalmış.
Sonuç ortada. Yediklerimizdeki tuhaflık metabolizmamız gereği. Tersi olsaydı işte o zaman anormal olurdu. Hatta dilerseniz bu durumun sağlamasını da yapabilirsiniz. İkram edilen yiyeceğin bir kısmını iniş yaptıktan sonra yemeyi denerseniz, durum bariz bir şekilde netlik kazanacaktır.
* * *
Atatürk Havalimanı Terminali Dış Hatlar Yolcu Gidiş Bekleme Salonu'ndan uçağa yolcu köprüsünün yanaştırılması (üstteki 2 foto) ve içindeki ''uzun süreli'' bekleme anlarından...
Kalın sağlıcakla
Konu nereye bağlanacak öyle merak ettim ki.
YanıtlaSilZira bu durumu yaşayan biri değilim.
Şu yaşıma kadar birkez uçağa bindim. Onda da yemek gelmedi. Kısacık sürdü zaten.
:)
Pat diye girmeyeyim dedim konuya:)
SilBizzat yaşadığım bir olay; ama nedenini çok sonra öğrendim.
Kısa yolculuklarda yemek olmuyor ama içeceklerin bile tadı tuhaflaşıyormuş:)
:) yanımdaki arkadaşımın denediği sandviç bile içler acısıydı :)
YanıtlaSilO sandviçin bir kısmını indikten sonra yeseydi fikri değişecekti:)
SilGeç edinilmiş bir tecrübe oldu :))
SilBundan sonrakiler farklı olur:)
SilHem hava yolu acentaları bu durumun minumum oranda yaşanması için ''umami'' denen beşinci tat ağırlıklı yiyecekler hazırlamaya başlamış.
ben çok küçükken bindiğimiz uçaklarda verilen yiyecekleri çok sevdiğimi hatırlıyorum, demek ki çocukça bir mutluluğun yanılsamasıymış. kısa mesafeli uçuşlarıma uzun zamandır sadece içecekler eşik ettiğinden güncel bir deneyimim yokmuş, bunu da sayende fark ettim. ama böyle bir durumdan haberim yoktu, ne tuhafmış. insana dair keşfedilecek daha ne çok şey var, insan şaşırmaktan hiç kurtulamıyor.
YanıtlaSilO uçuşlar kısa mesafeyse uçak on bin metreye kadar yükselmiyordur belki de. Uçağın içindeki basınç ve nem çok daha az düştüğünden lezzetler fazla değişmemiştir. Uzun uçuşlarda sevildiyse şayet, minik Elisa'nın koşulsuz mutluluğudur:))
SilTuhaf gerçekten. İki yıl önce basınçla ilgili bir şey daha öğrenmiştim. Rakımı yüksek olan bir yerde (örneğin dağda, dağ yamaçlarındaki evlerde) hava basıncı düşük olduğundan su 100 derecenin altında, kısa bir sürede kaynıyormuş. Keşfedilecek çok fazla şey var gerçekten..
Geçen gün şu kaynanaların yiyip, gelinlerin pişirdiği yemek programında kaynanalardan biri doğustan koku alma duyusu yokmuş. Ama ısrarla lezzet aldığını idda ediyordu. Doktora gitmek de aklına gelmemiş. Şaşırdım hiç koku almayıp ,nedenini merak etmemek ! Koku almayan tat da alamaz yani tam alamaz ,işte gayet güzel açıklamışsınız.
YanıtlaSilUçakta hiç yemedim ama tepsidekiler görüntü olarak da pek içaçıcı değil sanki:)
Çok ilginç. İstisnalar var mıdır bilmiyorum ki. O programda kaynanalar gelinlerin pişirdiklerini tadıp lezzetli olup olmadığına göre puan veriyordu galiba. O kaynana''Lezzet almıyorum'' dese diskalifiye edilir. Tersini söyleyecek tabii. O zaman kokmuş bir yemek getirseler koku almadığından onu da yiyip kafasına göre puan verecek:))) Çok güldüm şu an. İyi ki bu durumu buraya yazdınız. Çok sağ olun...
SilTepsidekiler görünüm ve çeşit olarak güzeldiler aslında. Öyle çıkmışlar maalesef:) Uçakta mevcut 2 farklı menü var. Yolculara hangisini tercih ettiklerini tek tek sorup ona göre dağıtıyorlar. Benimki tavuklu menü. Safranlı pilav ve sebze (kabak+brüksel lahanası) ilaveli, tatlı ve cacık var orada. Görüntü gayet güzeldi; ama fotoğraf için ışık da uygun değilmiş demek ki:)
26 yaşıma kadar hiç uçağa binmedim. Korkuyorum zaten, bu saatten sonra binebileceğimi de sanmıyorum.... :D
YanıtlaSilSahi mi? Öyle demeyin bence. Pandemi bitince uçakla bir seyahat ayarlayıp kutlama yapmalısınız. Coronadan daha tehlikeli değil nasıl olsa. 😀
Sil5-6 defa uçtum bana niye böyle bir menü gelmedi:)) sandviçle yetindim.
YanıtlaSil5 saate yakın bir uçuş gerçekleştirdiğimiz THY'e ait 298 koltuk kapasiteli dış hat seferiydi. Uçuş süresi uzun olunca yemek verme zorunlulukları var:)
SilUçağın fotoğrafını bulursam ekleyeyim..
Hakikaten o yemekleri siler süpürürdüm bende :) Ahh o fit ahh :)
YanıtlaSilOlmuyor, iştah denen şey bitiveriyor. ''Fit'' olmak için güzel sebep:)
SilAh o Atatürk havalimanı iki kere gitmek zorunda kaldım gereksiz yeğenim yüzünden:)anadolu yakasından oraya gitmek yani:)ben uçakta bir kere küçük su almak zorunda kaldım o suyu altın gibi yudum yudum içtim verdiğim para yüzünden 20 tl 😂😊bırakın yemeğin tadını suyun bile tadı yoktu :) sevgiler..
YanıtlaSilSu 20 lira mı? O paraya içilen suyun tadı da yok üstelik. Ne şanssızlık.
SilOralarda büfe tarzı satılan yiyecek-içeceklerin 4-5 misli pahalı olduğunu biliyordum da, su uçmuş artık:) Benden de sevgiler...
Bu konuda yalnız olmadığıma gerçekten sevindim. Aynı durumu defalarca yaşadım. İtalya, Almanya tüüüm yolculuklarda.
YanıtlaSilBu konuda hiçbirimiz yalnız değiliz:) Dünyanın en lezzetli yemeği de gelse tadını beğenen kimse çıkmayacak. Sebebini öğrendik neyse.
SilAuse, ne tatlısın. Güzel sözlerin için çok teşekkür ederim. Zaman ayırıp yazıyı tüm dikkatinle okuduğun öyle belli ki. Aynen vurguladığın gibi, çok sonradan keşfedilen bir durum olmuş bu. Basınçla ilgili olduğu. Pek çok kişi halen öyle zannetse de yemeklerin lezzeti kötü falan değil.😁
YanıtlaSil