Bu bebeklerin yaratıcısı, Polonyalı bir Yahudi göçmeni olan Amerikalı oyuncak üreticisi ve Mattel şirketinin başkanı Ruth Handler.
İş insanı Ruth, kızı Barbara ve arkadaşının küçükken kâğıt bebeklerle oynadığında çoğu zaman onlara yetişkin rolleri vermekten hoşlandıklarını fark eder. Bu durum ona ilham kaynağı olmuştur.
O zamanlar çocuklara yönelik oyuncaklar bebekleri temsil ettiğinden pazarda bir boşluk olabileceğini fark eden Handler, Mattel oyuncak şirketinin kurucu ortağı olan kocası Elliot'a yetişkin gövdeli oyuncak bebek fikrini anlatır. Başlangıçta bu fikre karşı çıkan eşi ve ortağı, Ruth’un ısrarlarıyla öneriyi kabul eder ve kızları Barbara'nın isminden esinle Barbie ismi verilen bebekler 9 Mart 1959'da piyasaya çıkar. Büyük bir başarı elde eden Barbie bebekler o yıl 350.000 adet satar.
Sonrasında Ruth, ismi oğlu Kenneth’dan gelen Barbie'nin erkek arkadaşı Ken adlı modeli, Barbie’nin diğer arkadaş ve aile bireylerini çıkarır. Tüm modeller Mattel şirketini çok kısa sürede inanılmaz biçimde ün sahibi yapar, büyük bir servet kazandırır.
Tam adı Barbie Millicent Roberts olan ve mutlu bir aileye sahip genç bir manken olarak piyasaya sürülen genç kız son derece popüler olur. Ancak, inanılmaz derecede mükemmel bir figüre sahip olan oyuncak bebek, farklı kültürleri ve vücut tiplerini yansıtmaması nedeniyle eleştirilir.
Barbie bebekler yıllar yılı gerek toplumsal gerekse politik tartışmalara malzeme oldu. Misal, 1967'de dönemin değişen eşitlikçi zihniyetinden hareketle zenci bebek piyasaya sürüldü. 1997’de Barbie'nin tekerlekli sandalyesi olan arkadaşı Becky üretildi. 2003'te Suudi Arabistan, İslamî değerlere uygun olmadığını söyleyip Barbie'nin ülke genelinde satışını yasakladı. 2009'da piyasaya sürülen dövmeli Barbie modelleri ise gençleri dövme konusunda özendireceği gerekçesiyle tüketici dernekleri tarafından yoğun biçimde eleştiriye uğradı.
Sadece sarışın Barbie'lerin olduğu günler artık çok gerilerde kaldı ve bugün kızlar kendilerine benzeyen bir oyuncak bebek seçebiliyorlar. Her başarılı genç kadın gibi onun da kendi kariyer seçenekleri var. Astronot ve doktor versiyonları seride gösterilen farklılıkların sadece birkaçı. Mattel şirketi toplumdan gelen tüm seslere ve isteklere kulak verip protez bacaklı, obez, hatta Down sendromlu Barbie dahi üretip iyi niyetli bir imaj sergilemiş olsa da Barbie sonuçta tüketim toplumuna ait bir figür ve etkileme alanının özellikle kız çocukları açısından hayli güçlü olduğu yadsınamaz.
Merhaba... Ben Kapitalizm!
Küçük kızlarınızı Barbie bebeklerle büyüttüm. Bugün sizden estetik operasyon için para istiyorlar diye neden şaşırıyorsunuz!
Çıkarlarım uğruna kocaman bir moda endüstrisi yarattım!
İstediğimi de elde ettim; 17 yaşındaki kızların çoğu dış görünüşlerinden rahatsız.
Ben Kapitalizmim! Bir kadının bir moda dergisini 15 dakika karıştırması kendi vücudunu beğenmemesine yetiyor!
Ben Kapitalizmim ve bakış açınızı öyle bir değiştirdim ki, hırsız bir CEO'nun hayat hikâyesi sizin için "azim ve başarı hikâyesi" olabiliyor.
Ben Kapitalizmim ve ortalama bir insanın günde 5,5 saat TV izlediği, kitap okumadığı, tiyatro ve sinemaya çok az gittiği bir toplumda alaşağı edilmek gibi bir kaygım yok!
Joseph Stiglitz / Eşitsizliğin Bedeli
Not: Bu yazı Linkedin'de rastladığım; Joseph Stiglitz'in 2012 yılında ilk baskısı yapılan ''Eşitsizliğin Bedeli'' adlı kitabındaki alıntılardan oluşan yukarıdaki paylaşımın özellikle girişinden etkilenmem sonucu hazırlanmıştır. Bunda çevremde gördüğüm genç kızların büyük bir çoğunluğunun ''ailesinden estetik ameliyat için (burun estetiği ve üst dudak dolgusu) para isteyip bunu gerçekleştirerek neredeyse tek tip olmaları'' etkendir.
Görseller: © Erin Cadigan / @Barbie 2022 Mattel