Polonya Yahudilerinden bir aileye mensup olan Perec, İkinci Dünya Savaşı'nda babasını, Auschwitz kamplarında da annesini kaybetmiş. 1969'da yazdığı "A Void" olarak tercüme edilen ''La Disparition'' romanıyla tanınıyor.
''Kayboluş'' anlamı taşıyan bu romanda ''e'' harfinin hiç kullanılmadan yazılmış olmasının Yahudi soykırımının mecaz anlatımı olarak okunabileceği söyleniyor.
Perec “Siz koskoca bir milleti yok etmeye çalıştınızsa, karşılık olarak ben de alfabeden bir harfi yok edeceğim” şeklinde bir eylemde, daha doğrusu bir başkaldırıda bulunmuş. Gerek ailesinin ölümü, gerek Yahudi toplumunun yok edilmek istenmesiyle insanlığın ne büyük bir yoksunluk içinde olduğunu duyumsatmak isteği ile.
Özet olarak; 300 sayfalık koskoca romanda tek bir ''e'' harfi bile geçmemesinin karşılığı aslında anne ve babasının ''kayboluş''una ithafen bir metafor. Ve dahası bu kitabın çevirmeni Cemal Yardımcı da kitabı Türkçeye çevirirken tek bir ''e'' harfi bile kullanmamış. Demiş ki: “Fransızca bir eserde ''e'' kullanmamaya karar verdiğinizde kelime dağarcığınız
yüzde 30-40 daralır. Türkçede ise bu oran dörtte bire iner.” Aman Tanrım, yok böyle bir şey!
Dahası da var. Perec kitapta ''e'' harfi geçmediğini kimse fark etmeyince durumu açıklamak zorunda kalmış.
Romanın yapısında Perec'in bağlı olduğu Ouvoir de littérature potentielle "potansiyel edebiyat atölyesi" yani Oulipo grubunun ruhuna uygun olarak, oyunlar, bilmeceler ve kelime oyunlarından ilham alan bir şakacılık etkisi barındırdığı ve içeriği belirlediği söyleniyor.
Oulipo grubu 1960 yılında Raymond Queneau ve François Le Lionnais tarafından kurulmuş. Söz konusu yapı, matematikle edebiyatı bir araya getirip çeşitli deneysel eserler veriyor, biçimsel yenilikler getiriyor. Halen devam eden bir grup. Hatta, ülkemizdeki yazarlardan Enis Batur da yakından ilgileniyor.
Video çeviri: @ilker_kocael
* * *
Fransızca "andin basnoda a une epouse qui pue"
(Andin Basnoda'nın pis kokulu bir karısı var.)
180° dönme simetrisi. Arial yazı tipiyle oluşturulmuş ve çok az değiştirilmiş. Perec, yaratımına "dikey palindrom" adını verince Fransız tipograf Sciullo, bu ambigrama bakış açısı niteliği taşıyan "Basnoda" adlı bir yazı tipi yaratmış. Gel de gülmeden dur şimdi:))
