En pahalı fiyat etiketi her zamanki gibi yine Napolyon türü kiraza aitti. ''Eh, imparator soyundan geldiği için,'' dememiştim hiç. Yine demedim. Bundan sonrası için de demeyeceğim kesinleşti! Tezgâhta kalan üç beş kiraza bakarken birdenbire en kaliteli kiraz ile Fransa İmparatoru arasında nasıl bir bağlantı olduğu aklıma düşüverdi. Napolyon kirazlarının hikâyesi nerelere dayanıyordu sahi?
Pazardaki Napolyon kirazı
Bu türün kökeni bilinmiyor. Ancak ilgi alanı meyve ağaçları olan Amerikalı botanikçi ve bahçıvan U.P. Hedrick'e göre Napolyon kirazının 1600'lü yıllarda var olduğu söylenmiş. Hedrick, 1915 yılında yazdığı The Cherry of New York adlı eserinde, Parmentier adında bir Belçikalının, kiraza 1820 yılında ünlü imparatorun adını verdiğini belirtmiş.
Bizim bildiğimiz Napolyon kirazları Parmentier adlı Belçikalının isim babası olduğu o kirazlar mı acaba? Sorunun yanıtı: Hayır. Hiç mi hiç alâkası yokmuş sayın okurlar. Biraz komik; ama bizim bildiğimiz Napolyon kirazlarının ismi bir galat-ı meşhur* sonucu ortaya çıkmış.
görsel: bursa.com.tr
Şehirlerarası yolculuklar esnasında görmeyi dört gözle beklediğim o muhteşem Gölyazı (Apolyont) manzarası
Derin bir yarımadanın üzerinde kurulan ve Bursa’nın en zengin antik yerleşim yerlerinden biri olan Gölyazı'nın tarihi M.Ö. 6. yüzyıla dek uzanıyor. Yazılı kaynaklardaki bilgilere göre; Gölyazı'nın antik adı, günümüz Orhaneli Çayı (Kocaçay) olan antik Ryndacus ırmağından kaynaklanan “Apollonia ad Rhyndacum”. Apollonia eski çağların ışık tanrısı. Antik çağlarda Anadolu’da kurulmuş “Apollonia” adlı dokuz kent olduğu biliniyor. Kaynaklar bu adın diğer kentlerden ayrılabilmesi için Apolyont (Uluabat) gölünü besleyen Aizonai (Çavdarhisar) çevresinden çıkan Rhyndacus denilen ırmağa atfen konduğunu söylüyor.
Türk ve Rum ortak tarihi açısından önemli özelliklere sahip eski bir Rum köyü olan ve günümüzde çoğunlukla Selanik mübadillerinin yaşadığı Gölyazı'nın tamamı sit alanı olan ve bağlı olduğu ilçeye adını veren Uluabat Gölü, 2–4 metrelik derinliği, puslu havasıyla muhteşem bir görüntü sergiliyor.
Şimdi gelelim aslı bir galat-ı meşhura dayanan konumuza
Antik isimlerle biraz karışık gibi dursa da en kısa özetiyle; Bursa Uluabat’ın eski adı Apolyont idi. O muhteşem kirazlar orada yetişiyor ve halkın dili telaffuzuna bir türlü alışamadığı için ''Apolyont kirazı'' olmuş ''Napolyon''.
Kiraz benim de çok sevdiğim harika bir meyvedir. Ancak şimdi size tam da burada, hiç abartısız dünyanın en kaliteli, en müthiş kirazından bahsetmem gerek. Halk arasında ''Napolyon kirazı'' olarak bilinen ve aromasını Konya'nın Akşehir ilçesindeki (günümüzde artık kuruma noktasına gelmiş olan) Akşehir Gölü'nden alan tescilli bir lezzetten, Akşehir kirazından bahsetmesem olmaz.
ABD, İngiltere, Rusya, Çin, Almanya, İtalya ve Fransa gibi ülkelere ihracat yoluyla dünya pazarında rekabet eden bu kiraz, Kraliçe II. Elizabeth'in verdiği talimatla halen İngiliz kraliyet ailesinin sofralarını süslemektedir.
Bilirsiniz, 100 bine yakın nüfusuyla Konya'nın en büyük ilçelerinden biri olan Akşehir, öncelikle ünlü düşünür ve mizah yazarı Nasreddin Hoca ile ardından da ''Ya tutarsa!'' diye yoğurt mayaladığı Akşehir Gölü ile tanınıyor. İlçenin geçim kaynaklarının büyük bir kısmı kiraz, vişne, erik ve çilek üretimi ile sağlanmakta. 2004 yılında Akşehir kirazı olarak tescil edilmiş olan kirazın yüzde 80'i ihraç ediliyor. Yetkililer bu bölgede üretilen kirazın dünya pazarında rekabet ettiğini ve aromasını Akşehir Gölü'nden aldığı için çok tercih edilmekte olduğunu belirtmektedir (Adı üzerinde Gölyazı (Apollont) da öyle galiba. Göllerin kirazın lezzeti üzerinde etkisi büyük).
Bölgedeki Sultandağı'nın eteklerindeki 43 bin dönümlük alanda üretilmekte olan 50 bin ton kirazın yüzde 80'i ihracata gittiğinden yerli halk dahi artık Akşehir kirazına istediği zaman ulaşamamaktadır. Her yıl "En Güzel Kiraz" ve "En Güzel Kiraz Bahçesi" yarışmaları ödül törenleri ile festivali yapılan ve büyüklüğü 26 mm. üzerinde olan bu enfes kirazlardan daha kaliteli bir kiraz türü olmadığı dünya çapında tescillidir.
(Dipnot: Benim tarafımdan da test edilip onaylanmış olan ve yıllar boyu yemelere doyulamayan olağanüstü bir lezzettir.)
* * *
* Galat-ı meşhur: Sözcük ya da deyimlerin yaygın ve yanlış biçimde kullanılması sonucu doğrusunun yerini alması.
Referanslar:
https://www.tridge.com/news/aksehir-cherry-in-the-world-market
https://www.goodfruit.com/last-bite-a-cherry-with-royal-titles/
Görseller: haberdairesi.com,
x.com/aksehir_bld,
Pinterest