Tasavvuf musikîsi nefes, dokunuş ve ritimle icra edilir, sonu olmayan, sürekli bir kurgu içerisinde örülür. Mevlevî musikîsi, tasavvuf musikîsinin temelidir.
Mevlevîlikte sema yapılırken ney, kudüm, rebab ve halile ana sazlar olarak kullanılmıştır. Bunlara ilave olarak geç dönemlerde icrada def, ud, kemençe ve tanbur da kullanılmıştır.
NÂY (NEY)
Kamıştan imal edilen bir tür nefesli çalgı olan ney, külah gibi Mevleviliğin sembolü olmuş ve “mürşid-i kâmil’’e benzetilmiştir.
Ney üfleyene “nâyi” veya “nây-zen”, mutrıb heyetindeki neyzenleri idare edene “neyzenbaşı” veya “ser-nâyi”; devrinin en güzel ney üfleyenine de “kutbü’n-nâyi” denir.
Boyları ve kalınlıkları farklı olan ve âhenklerinin adıyla anılan neyin; Mansûr, Şâh, Dâvûd, Bolâheng, Müstahsen, Kız Neyi gibi çeşitleri vardır. Fildişi, boynuz, kehribar, bağa ve abanozdan yapılan neyin baş tarafına takılan ve dudağa temas eden kısmına “başpâre”, ucuna takılan parçaya “parazvane” adı verilir.
NÂY (NEY)
Ney, which is a wind instrument made od reed, has become the symbol of Mevleviyeh like külah (Dervish’s hat) and is resembled to mürshid-i kamil (fully developed mentor).
The one who plays ney is called nayi or nayzan, the one who conducts ney-players within the mutrib heyeti (musical committee) is called neyzenbashi or sernayi whereas the best ney player in a given period is called kutbü’n nayi.
Ney, the tickness and lenght of which vary, has different types such as Mansur, Shah, Davud, Bolaheng, Mustahsen…
Olmakda derûnunda hevâ âteş-i sûzan
Nâyın diyebilmem ki ne halet var içinde
Nedim
Neyin içinde nasıl bir hâl, keyfiyet var ki,
içine üflenen hava yakıcı bir ateşe dönmektedir.
What kind of an existence that is inside, the ney,
so that the air blown inside becomes a destnuctive fire.
KUDÜM
Mevlevilikte sema yapılırken kullanılan sazlardan kudüm. Birbirine bağlı olduğu için halk arasında “çifte nara” denilen ve yere konması için yuvarlak altlığı olan, üzeri deri kaplı musikî aletidir. Kudüm çalana “kudümzen”, kudümzenleri idare eden kişiye “kudümzenbaşı” denir.
REBAB
Türkiye, İran, Arabistan, Kuzey Afrika, Afganistan, Pakistan, Hindistan gibi ülkelerde çeşitli benzer biçimleri olan, mızraplı ya da yaylı çalgıların ortak adıdır. Rebabın XIII. yüzyılda Hazreti Mevlâna’nın babası Sultanü-l Ulemâ Bahâeddin Veled ve müridlerinin Horasan’dan göçleri ile Anadolu’ya geldiği düşünülmektedir.
HALİLE
Dinî müzik ve mehter müziğinin önemli sazlarından biridir. Her iki elle tutulan zillerin birbirine vurulması ile icra edilir.
DEF
Türk Musikîsinde bir usul vurma âletidir. Yuvarlak bir tahta kasnağın bir veya iki yanına deriden bir örtü geçirilerek yapılan def, parmak vuruşlarıyla kullanılır.
SMALL DOUBLE DRUM
It is a leather-covered musical instrument called double nara in colloquial speech whic h has a round mat for land support and which gets narrower towards the bottom. The one who plays small double drum is called drum player and the one who conducts drum players called chief drum player.
REBAB
Rebab is the common name for plectrumed or stringed instruments used in similar forms in Turkey, Iran, Arabia, North Africa, Afghanistan, Pakistan and India. Rebab is considered to have come to Anatolia in XIII.century through the migration of Mevlana’s father Sultanü-l Ulama Bahaeddin Valad and his followers from Khorasan to Anatolia.
HALILE
It is one of the important instruments of religious and janissary music. It is played by striking the cymbals grasped by both bands.
DEF
This is a rhythm instrument in Turkish music. Def, which is made by threading a leather cover to the both sides of a wooden tambour, is played with finger beats.
Fotoğraflar: Zeugma
Kaynak: Mevlâna Müzesi