“Nüans”ın anlamı nedir peki?
Kelimenin kökeni
Fransızcada "hassas renk ayrımı" anlamındaki nuance sözcüğüne dayanıyor (Dilimizdeki okunuşuyla ''nüans'').
Sözcük Fransızcada "bulut" anlamındaki nue sözcüğünden türetilmiş. Bulutlarda gözlemlenen çok küçük ton kaymalarını ifade ediyor ve Latince aynı anlama gelen nubes sözcüğünden geliyor.
Sözün özü; nüans dediğimizde tıpkı bulutlardakine benzeyen çok küçük (belli belirsiz) farkları kastettiğimizden “nüans farkı” demememiz gerekiyor. Çünkü “nüans” zaten “ince fark” anlamı içeriyor.
nüans: Aynı cinsten şeyler arasındaki ince, küçük fark, ayrımcık.
''Nüans''ı tek başına kullanmak sıkıntılı özünde. TDK tarafından ''nüans'' yerine ''çalar'' sözcüğü önerilmiş. Yeşile çalmak, maviye çalmak örneklerindeki anlamıyla. Örnek mi?
''Yoksa hem vezin bozulur, hem de 'işit' ile 'dinle' arasındaki çalar (ince ayrım) kaybolur.''
Bu arada; Azerbaycan Türkçesinde de nüans yerine kullanılmakta olan sözcük ''çalar'' imiş.
Var mı Türkçemiz gibisi?
Geçen gün fraksiyon sözcüğünün Öz Türkçesi çıktı karşıma ve öyle hoşuma gitti ki. Hani siyasi kitaplarda çok geçer. Özellikle sol ideolojinin kendi içindeki bölünmelere verilen addır.
fraksiyon: Bölüngü, bölüntü 👌👏👏👏
Kaynak:
turkcenindirilisi.com
etimolojiturkce.com
Dediğiniz gibi nüans günlük konuşmada çok kullanılan ve gördüğüm kadarıyla benim gibi bir çok kişinin yanlış kullandığı bir kelime imiş:-) İroni mi yaptınız yoksa gerçek mi bilemedim ama çalar yerine nüansı doğru şekilde kullanmak kulağıma daha hoş geliyor:-) Teşekkürler bilgi için:-)
YanıtlaSilNüans, günlük konuşma dilinde de, yazın dilinde de kullanılıyor. Ancak her kullanımda hep aynı yanlışlık yapılıyor. Ne sadece siz, ne sadece ben, neredeyse ''her yerde ve herkes'' tarafından yanlış kullanılıyor:)
Sil''Çalar'' konusunda ironi yapmadım, tabii ki gerçek. İroni sanırım ''oturgaçlı götürgeç'' benzeri kelimelerde mevcut:) çalar ''çalmak'' fiilinden geliyor. ''Gözleri yeşile çalıyor'' örneğindeki gibi...
Nüans hoş olmasına hoş ama kullanımı çok yanlış:)
Çalar enteresan ve tuhaf geldi. Ama bu kullanmamaktan kaynaklanıyor tabii.
YanıtlaSilBen bir de "arka fon" denmesine bayılırım:) Fon zaten arkadaki ya da alttakidir.
Oturmuş bir kelimenin kullanımdan çıkarılıp yenisinin girmesi zor biraz. Misal; herkes ''selfie'' demeye devam ediyor. ''özçekim'' kullanan binde bir.
SilArka fon konusunda haklısın. Sanırım kulak aşinalığı devreye giriyor ve arada biz de kullanıveriyoruz. Bir de ''Tek bir kişi görmemiş'' denir mesela. Tek zaten tektir, yani 1 kişidir:)
Çalar aslında büyüklerimizin sürekli kullandığı bir sözcük ki benim aşinalığım var.:) Annem ve babannem fazlasıyla kullanırlardı, özellikle renklerin tonlarını ifade ederken ya da farklı bir sebzenin tadını, dolayısıyla bizim dilimize de oturmuştu. Örneğin turuncu bir kumaş için "Daha kırmızıya çalıyor," derlerdi. Önemli olan üretilen sözcüklerin gündelik hayata katılabilmesi, bazılar ne yazık ki manasını karşıda bulamadığı için boşlukta kalıyor. Bölüngü ve bölüntü bunlardan biri; kullanıldığında çoğu zaman anlaşılmıyor dolayısıyla -zorunlu olarak- kullanım dışı kalıyor ve fraksiyon yıllardır yaşamına devam ediyor ki ben de onu kullanıyorum:)
YanıtlaSilBenim de çocukluğumdan beri aşinalığım var. Tıpkı sizin verdiğiniz örnekler bizde de kullanılırdı. Yöresel sanıyordum; ama değil. Çünkü Vikipedi bile Turkuaz'ı açıklarken ''Turkuaz, turkuvaz, türkuvaz ya da turkuaz, yeşile çalan açık mavi renktir,'' demiş:) Yerini bulmuş bir sözcük.
SilBölüngü ve bölüntü fraksiyon'u anlam olarak çok güzel karşılamış. Telaffuzu da gayet güzel. Ancak tam da belirttiğiniz nedenlerden dolayı boşlukta asılı kalacak sanırım. Ben de fraksiyon tercih edenlerdenim ve de pek severim:)
Çalar sanki nüans kelimesinin yerine uymaz gibi geldi. Çalar kelimesi benzemek anlamında kullanılır genelde.Hani mesela ''bu kumaşın rengi biraz yeşile çalar gibi..'' cümlelerde kullanılınca benzemek anlamına geliyor. Nüans ise fark anlamında .Ama TDK uygun bulduysa tabi kullanılabilir demek ki.
YanıtlaSilİşte o yüzden kullanımı zor Mehtap hanım. ''çalar'' olarak sabit halde kullanımı zahmetli, kafa karıştırıcı sanki. Ara sıra kullanılabilir. Şu an aklıma geldi, bir deneyeyim bakalım:
SilÇöl yağmurları yağınca turkuaz renkli denizin mavi ve yeşil arasındaki çaları yok oldu.
''Nüans'' da ''çalar'' da ince fark, belli belirsiz fark anlamında olmasına rağmen öyle zorlandım ki anlatamam. Hem de kulağa hoş gelmedi. Doğru kullanmak şartıyla nüans daha iyi:)
Çalar bana da tam tutmuyor gibi geldi. Rengiçalmakta tutuyor da iki şey arasındaki imce farkta oturtamadım. Ama biz de ikisi arasında ince bir fark var deyiverelim :)
YanıtlaSilSonradan çıkma ''çalar''ı sevemedik galiba. Dediğin şekilde bir özet geçiverelim, olur tabii:)
SilZaten benim aktarmak istediğim başlıktan da anlaşılacağı üzere ''nüans'ı yanlış kullandığımız. Hani bazıları ''Sağlığın, sıhhatin nasıl?'' der. İkisi aynı kapıya çıkar oysa. Onun gibi.
Düşündüm de gerçekten ''ince bir nüans farkı'' dışında nüansı kullanmamışım da, nüansın kullanıldığını duymamışım da :) Nüans farkı derken, sanırım karşıdakine ''Bak sen nüansın ince fark olduğunu bilmiyorsundur şimdi.'' deyip sonuna farkı otomatik olarak ekliyor olabilir miyiz? :D
YanıtlaSilAynen benim de yüzleşmiş olduğum gerçekler işte bunlar:) Hep ''nüans farkı'' demişim, ya da ''ince bir nüans farkı''. Çünkü gördüğüm, duyduğum, okuduğum her yerde bu böyle kullanılmış. Otomatik olarak yapıyoruz bir şeyler, evet. Durum ''Galat-ı meşhur'' mu olmuş ne? Evet, galiba öyle olmuş :))
SilKullanmamışsındır bence de. Yaşın çok genç çünkü:) Dediğin gibi dizilerde, filmlerde geçmiştir ya da okuduğun kitaplarda yazıyordur. Tam anlamını ben de yeni öğrendim aslında Ausecim. Teşekkürler ziyaretine💐💐💖💖
YanıtlaSilHiç demedim "ince bir nüans farkı" çünkü zaten "nüans" kelimesini uzuuun uzun "ince bir fark" dememek için tercih ediyorum :) Okurken gözü, söylerken kulağı tırmalıyor. Ama ben de yanlış olduğunu bile bile "geri iade etmek" diyorum çoğu zaman. Her defasında da ağzımdan çıkar çıkmaz fark edip gıcık oluyorum kendime. Bazı şeyler yapışıyor galiba dile böyle. Yukarda bahsedilen "arka fon" da böyle, hemen herkes arka fon diye kullanıyor desek yanlış olmaz.
YanıtlaSilOooo.. Tebrikler. Konuyla ilgili bir ilke rastlamak güzel:)
SilAslına bakarsanız ömrüm boyunca birkaç kere kullanmışımdır zaten. Misal; şu blogu tarasalar ne yazılarda ne yorumlarda bir kere bile nüans dememişimdir, adım gibi eminim. Blogda olmazsa nerede olacak ki zaten?
Sözün özü; pek kabullenememişim sözcüğü ve yanlış kullanımdaki bildiğim hali de galat-ı meşhura evrilmiş artık. Ünlü bir hastanenin web sitesinde şöyle bir tanımlama var mesela ''...hastadan hastaya çeşitli varyasyonlar gösterir ve şiddeti değişkendir.'' Onun gibi :)
Herkes ''arka fon'' diyor, doğru. Çoğunluk ''Sağlığın, sıhhatin nasıl?'' diye soruyor ya da ''Mesela örneğin...'' diyebiliyor.
Bilgi dağarcığımıza yeni bir bilgi :)
YanıtlaSilBana göre " Çalar" çok daha güzel.
Nüans kelimesinin köküne Latinceye kadar götürdün. Bu güzel yazın için tebrik ederim
İyi ki blog yazıyoruz. Birbirimizden ne çok şey görüp öğreniyoruz.
SilBilgi paylaştıkça güzel.
Çalar bence de daha iyi:)
Çok teşekkürler, selamlar.
"İnce bir nüsans", "mesela örneğin" gibi yanlış kullanımı yaygın olan ifadeler beni bir anda okuduğum metinden ya da kişiden soğutuyor. Açık, kapalı sesler de öyle. Nüans ve çalar ben de aynı anlama oturmadı sanki. Çalar bende daha çok "andırır" ile uyumlu geldi gibi geldi. Belli ki ben de farklı bir kelimeyi yanlış kullanmaya meyilliyim :)
YanıtlaSilBir kelime yanlış biçimde kullanımdaysa, genele yayıldıysa bir daha iflah olmuyor bence. Nereye koysak yanlış duruyor sanki. O nedenle de insan ikilemde kalıyor. Bu türden kelimeler içimize bir türlü sinmiyorsa, en iyisi söylemek istediğimizi farklı kelimelerle ifade etmek.Türkçemiz bu konuda derya-deniz:)
Sil